Stressbeheersing en burn-out preventie op de werkvloer

Relevantie van de opleiding ouderenzorg

Medewerkers in de ouderenzorg staan dagelijks voor emotionele en fysieke uitdagingen. De opleiding biedt inzicht in hoe zij stresssignalen en burn-out vroegtijdig kunnen herkennen en geeft hen praktische strategieën om werkdruk te beheersen en veerkracht te vergroten. Door concrete tools zoals timemanagement en stressactieplannen kunnen zij een goede balans tussen werkdruk en zelfzorg vinden, wat bijdraagt aan een gezonde werkomgeving en optimale zorg voor ouderen.

Doelstellingen

• Herkennen van stressfactoren en signalen van ongezonde stress op de werkvloer.
• Inzicht verkrijgen in de eigen reactie op stress en bewust worden van de verschillende stressstadia.
• Ontwikkelen van preventieve strategieën zoals realistisch denken, assertief communiceren, en timemanagement.
• Versterken van energiebehoud door balans te vinden tussen energiegevers, energievreters, en rustgevers.
• Assertieve communicatie toepassen om eigen grenzen aan te geven en steun te vragen waar nodig.
• Opstellen van een persoonlijk actieplan met SMART-doelen voor individuele en organisatiegerichte stressreductie.

Programma

In het eerste deel van de opleiding focussen we op het identificeren van oorzaken van stress op de werkvloer, het nagaan van hoe de deelnemers reageren op stress en stresssignalen te signaleren. In de oefeningen leggen we steeds de link met de werkcontext.

In het tweede deel van de opleiding leren we methodieken en strategieën aan. We kijken naar het belang van stresspreventie en geven tools mee die de deelnemers kunnen hanteren, wat bijdraagt tot het voorkomen van burn-out. Verder gaan we dieper in op assertief communiceren


DEEL 1

Kennismaking en inleiding
- Korte voorstelling Vokans + Begeleider
- Kort iedereen zich laten voorstellen en wat hun specifieke functie is, verwachtingen van de opleiding + voorstellingsoefening naar keuze:
o Interview per 2 + elkaar voorstellen in groep  richtvragen op bord: verwachtingen van de vorming?/ ev. knelpunten rond conflicten?/ hoe lang al aan het werk?
o Stel je voor aan de hand van je hand: aan elke vinger is een vraag gekoppeld. Duim: waar ben je goed in? Wijsvinger: waar ga je naartoe? Middelvinger: waar heb je een hekel aan? Ringvinger: waar ben je trouw aan? Pink: waarin wil je nog groeien?
- Overlopen van de inhoud van deze cursus
Wat is stress?
- Opwarmer: De lesgever probeert een stressgevoel bij de cursisten op te wekken. De cursisten moeten onder tijdsdruk 2 oefeningen invullen.
o Nabespreking: Ging dit gemakkelijk? Heb je een bepaald gevoel gehad bij het oplossen van deze oefeningen? Heb je stress ondervonden?
- Introductieoefening: Wat is stress?
o De cursisten bedenken in tweetallen zoveel mogelijk begrippen die volgens hen met stress te maken hebben. Wat versta je onder deze begrippen? Welke zijn gelinkt aan de werkvloer?
o Vervolgens maakt de lesgever samen met de cursisten een mindmap op met hierop de begrippen rond stress.
- Doceren: definitie van stress, draagkracht-draaglast, stressreactie
- Invuloefening + groepsdiscussie: Stresstest en stresstype
o De cursisten vullen individueel hun stresstest in. Wat is het stressniveau op dit moment? Herkennen ze zichzelf in het resultaat?
o De cursisten beschrijven zichzelf kort – hoe zijn ze als ze gestrest zijn?
o De lesgever deelt het overzicht van stresstypes uit.
o In welke type herken je jezelf? Hyperactief, geduldig, perfectionistisch, angstig?
Bijkomende vragen: Afhankelijk van situatie? Leeftijd?
o Bespreken wat er per type gedaan kan worden om met stress om te gaan. Wat vinden de cursisten van deze tips? Hoe kunnen ze dit toepassen op de werkvloer?
Stresssignalen
- Doceren + klasgesprek - Positieve stressketen:
o De lesgever bespreekt het belang van stress en de ontwikkeling van de stressreactie;
o Groepsgesprek: hoe ervaren de cursisten de positieve stressketen? Zakt de stress bij hen of blijft deze hoog? Hoe gaan ze hiermee om?
- Brainstorm/spel – Stresssignalen: Iedere deelnemer krijgt een kaartje met een stresssignaal. De deelnemers lopen door elkaar. Wanneer de lesgever een signaal geeft, spreken ze de persoon aan die het dichtst bij hen staat. Ze stellen gesloten vragen (ja/neen-vragen) tot ze het stresssignaal zijn te weten gekomen. We doen zo verder tot iedereen elk stresssignaal is tegen gekomen.
- Doceren + invuloefening - Ongezonde stress en opsporen van stresssignalen
o De lesgever bespreekt de signalen van ongezonde stress.
o De cursisten vullen de bijlage ‘opsporen van stresssignalen’ individueel in.
- Brainstorm - Oorzaken van stress: De lesgever legt 4 flappen verspreid door het lokaal. De cursisten worden verdeeld in kleine groepjes en denken na over de oorzaken van stress binnen 4 thema’s: werk, lichaam, sociaal en psychisch.
o Nabespreking: overlopen en bespreken van de flappen: Wanneer ervaar je stress? Hoe ga je er zelf mee om? We maken ook een onderverdeling in ingrijpend/ dagdagelijks. Elke cursist moet een factor kiezen die hijzelf als zeer stresserend ervaart.
- Doceren: de lesgever bespreekt de oorzaken van stress.

DEEL 2

De preventieve aanpak van stress
- Doceren: De lesgever overloopt kort het belang van fysiek en mentaal ontspannen en reikt de nodige tools aan waarmee de deelnemers op individuele basis aan de slag kunnen.
- Doceren: De lesgever introduceert niet-realistische gedachten als oorzaak van stress.
- Invuloefening: De cursisten vullen de bijlage ‘opsporen van niet-realistische gedachten’ in. Leg uit dat deze opdracht bedoeld is om voor uzelf te bepalen in hoeverre u geneigd bent situaties en gebeurtenissen realistisch of juist niet-realistisch waar te nemen. Naarmate u meer geneigd bent niet realistisch naar situaties te kijken, loopt u meer risico op het ontwikkelen van ongezonde stress.
Energie als balans
- Energie als balans
o Werkvorm: energiegevers vs. Vreters vs. Rustgevers: laat de deelnemers een A4 verdelen in 3 kolommen (energiegevers/energievreters/rustgevers). Geef uitleg over de verschillende categorieën. Geef de deelnemers even de tijd om de kolommen in te vullen
o Wanneer de deelnemers hun kolommen hebben ingevuld, stel je volgende reflectievragen:
 Wat vind je van de balans tussen jouw energievreters, energiegevers en rustbrengers?
 Wat kan je doen om het terug in balans te brengen? Welke acties kan je ondernemen op de werkvloer?
Assertiviteit
- Opwarmer: De lesgever toont 3 filmpjes rond assertiviteit om elk type gedrag te duiden. De cursisten raden om welk type het gaat: assertief, sub-assertief of agressief?
- De lesgever bespreekt assertiviteit: wat is assertief, sub-assertief en agressief gedrag? Hoe staat dit in verhouding tot stress? Hoe kom ik voor mezelf op?
- Vragenlijst: De cursisten vullen de assertiviteitstest individueel in. Nabespreking: Is het resultaat een confirmatie? Herken je jezelf in het type of zijn er verrassingen?
- Doceren + invuloefening: De lesgever bespreekt opkomen voor jezelf en de invloed van je gedachten hierop.
- De cursisten brengen dit vervolgens in tweetallen in de praktijk met de oefening passief/assertief/agressief gedrag: hoe reageer je passief, assertief en agressief in de voorbeeldsituaties? De casussen zijn gelinkt aan hun werkveld.
- Invuloefening - Steun vragen:
o De lesgever deelt de oefening ‘steun vragen, hoe doe ik dat?’ uit. Bespreek eerst een voorbeeldsituatie in groep zodat de cursisten weten wat er van hen verwacht wordt.
o Laat vervolgens elke deelnemer individueel een situatie uitwerken. Help indien nodig. De deelnemers bespreken hun situatie vervolgens per 2
o Nabespreking: rond welke situatie hebben jullie steun nodig? Hoe pak je dit aan? Heeft je mede-cursist je praktische tips kunnen geven?
Stressactieplan
- De medewerkers stellen een SMART-actieplan op met acties waar ze zowel individueel als op organisatieniveau willen werken.
Evaluatie
- Groepsgesprek: wat neem je mee uit deze sessie?
- Tevredenheidsenquête


Nazorg en kennisborging
Beschikbaarheid van didactisch materiaal: Tijdens de opleiding krijgen deelnemers toegang tot didactisch materiaal, zoals de presentatie en de oefeningen. Het materiaal blijft ook na de opleiding beschikbaar, zodat de deelnemers het kunnen raadplegen wanneer nodig. Dit kan digitaal en/of op papier gedeeld worden.
Mogelijkheid tot het stellen van vragen (nadien): Onze trainers zijn beschikbaar voor vragen. Indien er een uitgebreide nood aanwezig is, gaan we in gesprek met de deelnemer en hun organisatie om na te gaan hoe we hen verder kunnen ondersteunen met onze dienstverlening (bv: individuele coaching voorzien).
Lesinhoud aanpassen op basis van behoeften of evaluatie: Tijdens de opleiding speelt de lesgever in op de noden die aanwezig zijn in de groep. Wanneer de lesgever opmerkt dat een bepaald topic meer of minder aandacht nodig heeft, kan die hier meer of minder tijd aan besteden. Indien uit een evaluatie inhoudelijke feedback komt over de opleiding, staan we er zeker voor open om in gesprek te gaan met Diverscity, zodat we de nodige aanpassingen aan de opleiding kunnen doen.